İBRANİCE İMLÂ כּֽתִיב עִבְרִי -Ktîv İvrî

İBRANİCE İMLÂ

כּֽתִיב עִבְרִי –Ktîv İvrî

İbranice, kaynaklar, genelde üç tür imlâ türünden bahsetseler de aslında dört tür imla kullanmaktadır:

1. 1.      KTÎV HASER (כתיב חסר)-NOKTASIZ İMLÂ,
2. 2.      KTÎV MENÛKKÂD (כתיב מנוקד)-NOKTALI İMLÂ,
3. 3.      KTÎV MÂLÊ (כתיב מלא)-TAM İMLÂ,
4. 4.      KTÎV MEÔRÂV  (כתב מעורב)-KARMA İMLÂ.

Söz konusu edilmeyen imlâ türü, karma imlâdır. Konunun daha iyi anlaşılması için, söz konusu imla türleri hakkında açıklamada bulunalım:

1. 1.      KTÎV HASER (כתיב חסר)-NOKTASIZ İMLÂ:

Noktalama işaretlerini kullanmadığı için bu imlâ sistemine “Ktîv hasar” denilmektedir. Bu imlâ şekli ilk imlâ şeklidir. Sinagoglarda bulunan Tevrat ruloları bu tür imlâ ile yazılmıştır. Bununla birlikte bu imla şekli, günümüzde bile bazı gazetelerde ve kitaplarda kullanılmaktadır.

1. 2.      KTÎV MENÛKKÂD (כתיב מנוקד)-NOKTALI İMLÂ:

Bu sistem, noktalama işaretlerini kullandığı için “Ktîv menûkkâd” olarak adlandırılmıştır. Amaç, okura, metni doğru okuma imkânı sağlamaktadır. Özellikle İbranice’ye yeni başlayanlar için, bu sistem zorunludur. Aksi halde, noktalama işareti olmadan metni doğru okumaları olası değildir. Yahudîler, günlük yaşamlarında bu noktalama işaretlerini kullanmazlar. Bununla birlikte, özellikle farklı okunmaya açık olan ve yabancı dilden geçmiş bulunan sözcüklerin doğru okunmasını sağlamak için, noktalama işaretlerini kullanmak kaçınılmaz olabilmektedir. Özellikle dini metinler söz konusu olduğunda, doğru anlayabilmek için, metnin doğru okunması şarttır. Bu yüzden Yahudî Kutsal Kitabı, noktalı olarak basılmaktadır. Yine çocuk kitapları, yabancıların İbranice’yi öğrenmesini sağlayan gramer ve okuma kitapları, noktalı olarak yazılmaktadır.

1. 3.      KTÎV MÂLÊ (כתיב חסר)-TAM İMLÂ:

Bu, sistem, bu gün İsrail’de en yaygın olarak kullanılan sistemdir. Daha önceden de belirttiğimiz üzere, noktalama işaretlerini sözcüklere yerleştirmek hem zor hem de vakit alıcı bir iştir. Bu yüzden, noktalama işaretleri yerine, “Alif, He, Vav, Yod-א,ה,ו,י” harflerini seslendirici olarak kullanmak daha kolaydır.

Örneğin, aşağıdaki sözcükler, incelediğimiz sözcükler doğrultusunda şöyle yazılmaktadır:

Türkçe	Transkripsiyon	Ktîv Haser	Ktîv Menûkkâd	Ktîv Mâlê
Cesaret	Omets	אמץ	אֹמֶץ	אומץ
Hava	Avîr	אויר	אֲוִיר	אוויר
Dağıtım	Haluka	חלקה	חֲלֻקָּה	חלוקה
İki	Şnayim	שנים	שְׁנַיִם	שניים

Yukarıdaki örnekler dikkatlice incelendiğinde,   kubuts ve Holam- ֻ– ׂ yerine sadece ו harfini kullanmaktadır. Okur, buradan ו harfinin yerine göre aynı zamanda hem וּ hem de וֹ kullanıldığını bilmek zorundadır. İbranice’yi iyi bilen biri bu seslileri doğru okumakta zorluk çekmez. י ve ה harfleri için de aynı durum söz konusudur. Bu sistemin hızlı yazı yazmadaki önemi tartışılamaz. İşte bu yüzdendir ki, bugün egemen olan sistem budur.

1. 4.      KTÎV MEÔRÂV  (כתב מעורב)-KARMA İMLÂ.

Bununla birlikte bu yazı sistemi de özellikle öğretim amaçlı eserlerde yeterli değildir. Ktîv Mâlê ile birlikte geleneksel İbranice yazım sisteminden uzaklaşıldığı için yeni yazım sistemini işlevsel bir duruma getirmek üzere Karma İmlâ sistemi benimsenmiştir. Karma sistem, noktalama işaretlerinin Ktîv Mâlêye uyarlanmasından başka bir şey değildir. Aşağıdaki tablo, bütün yazı sistemlerini birlikte sunmaktadır.

Noktasız-Noktalı Geleneksel İmla Ktîv Haser – Ktîv Menukkad  (כתיב מנוקד – כתיב חסר)	Noktasızİmla Ktîv Mâlê  (כתיב מלא)	Karma İmla Ktîv Meôrâv  (כתב מעורב)
בֹּקֶר –בקר = Boker:Sabah.	בוקר	בּוֹקֶר
דִּבּוּר –דבור  = Dibbûr:Konuşma,söz,arı.	דיבור	דִיבּוּר
תִּזְמֹרֶת– תזמרת = Tizmoret:Orkestra.	תזמורת	תִזמוֹרֶת
חָכְמָה – חכמה = Hôhmâ:Bilgelik,hikmet.	חוכמה	חוֹכמָה
מָעֳמָד –מעמ  = Môâmâd:Duruş, konum.	מועמד	מוֹעֳמָד
קָטְבִּי– קטבי = Kôtbî:Kutba ait.	קוטבי	קוֹטבִּי
מְדֻבָּר–מדבר=Medubbar: Hk. konuşulan şey.	מדובר	מְדוּבָּר
מְעֹרָב–מערב=Meôrav:Karma, karışık.	מעורב	מְעוֹרָב
צָהֹב–צהב=Tsâhov:Sarı, solgun.	צהוב	צָהוֹב
	צהובה	צְהוּבָּה

 

İbranice, son zamanlarda,  ו veי harflerini sessiz olarak, kullanmak istediğinde, onları sesli olarak kullanımlarından ayırd etmek için, söz konusu harfleri iki kez yazmaktadır. Aşağıdaki sözcükler, ו ve י  harfinin sessiz olarak kullanılmalarına örnek teşkil etmektedir:

Sözcük Anlamı	Transkripsiyon	Eski İmlâ	Yeni İmlâ
Niyet	Kavvânâ	כַּוָּנָה	כּוָּונָה
Ümit, beklenti	Tikvâ	תִּקְוָה	תּקְוָוה
Yorgun	Ayêf	עָיֵף	עָיֵיף
Ümit, beklenti	Tsipiyyâ	צִפִּיָּה	צִיפִּיָּיה

Yeri gelmişken hemen belirtelim ki, İbranice Sözlükler, çoğunlukla, Eski İmlâ’yı kullanmaktadır. İnternet ortamında özellikle Babylon Yeni İmlâyı eskisi ile birlikte vermeye özen göstermektedir.

Sonuç:

Amacımız, okurlara, İbranice’yi en kısa zamanda ve kendi başlarına öğretmektir. Bu yüzden, İbranice İmlâ konusunda okurların karşılaşacağı her durumu dikkate almak zorundayız. Bugün İbranice dört imla şeklini kullanmaktadır. Biz de bu dört imlâ şeklini yeri geldikçe kullanacağız. Yine hiçbir zaman unutmamak gerekir ki, amaç, tıpkı Arapça’da olduğu gibi, metinleri noktalama işaretleri olmadan okumaktır. Derslerimizde ilerledikçe, noktalama işaretlerini azaltmaya çalışacağız.

(Hazırlayan: Prof. Dr. Salih Akdemir)