tefsir usulü (final)-bahar dönemi (2017)

Sevgili arkadaşlar,

Notlarınızı yayınladım.

Aşağıda doğru cevaplar içeren cevap kağıdı yer almaktadır. Sahibine teşekkürlerimi sunarım…

Ыйык Куран: Маанилеринин Кыргызча Котормосу Менен Аттуу Котормону Таанытуу Жана Илимий Деңгээлде Изилдеп Чыгуу

Кыргызстанда Ислам багытында илимий изилдөөлөр эми гана өнүгүп келе жатат. 1991-жылдан тарта Ислам багытында эмгектер, эгемендикке жеткенге чейинки убакытка салыштырмалуу алда канча көбүрөөк басылып чыккан. Ислам багытындагы китептерди жана ошондой эле Исламдын негизги булагы болгон Куранды, кыргыз тилине которуу аракеттери күч алган. Алгач Куран түздөн түз араб тилинен эмес, орус тилинен кыргызчага которулган.

Акырындык менен Куран түздөн-түз араб тилинен кыргыз тилине которула баштаган. Булардын катарында бир канча жыл мурун бир канча адамдан турган редакциялык топ араб тилин негиз алышып, Куранды кыргызчага которуп чыгышкан. Еркам басылмалары тарабынан басылып чыккан кыргызча Куран котормосу көңүлүбүздү бурууда. Динге кызмат кылуу максатында таза ниет менен Кыргызстанда акысыз таратылган бул котормонун котормо жагынан айрым жерлеринде каталар бар экендиги байкалууда. Бул макалабызда Кыргызстандагы Куран котормолоруна салым кошуу максатында жогоруда айтылган котормону анализ кылып, ичиндеги айрым кемчиликтерди баса белгилеп кетүүнү туура көрдүк.

Ачкыч Сөздөр: Куран, Котормо, Маани, Контекст, Тафсир, Кыргызча.

 

Iyık Kuran: Maanilerinin Kırgızça Kotormosu Menen İsimli Mealin Tanıtımı ve Çeviribilim Açısından İncelenmesi

ÖZ

Kırgızistan’da İslami ilimler sahasında yapılmakta olan çalışmalar daha yeni gelişmektedir. Kırgızistan 1991 yılında bağımsızlığını kazandıktan sonra, ülkede İslamî ilimlerle ilgili kitaplar bağımsızlık öncesine göre daha çok yayınlanmaya başlamıştır.  Bu çerçevede Kur’an’ın Kırgızca’ya tercüme edilmesi yönünde çabalar da gündeme gelmiştir. Aslında daha önceden bu yönde çabalar olmuşsa da, bunlar Kur’an’ın doğrudan Arapça metninden değil, Rusça tercümesinden hareketle gerçekleştirilmiştir. Geçtiğimiz yıllarda bir heyet tarafından Arapçası esas alınarak tercüme edilen ve Erkam Yayınları tarafından yayımlanan Kırgızca bir meal bu noktada dikkat çekmektedir. Dini bir hizmet olarak Kırgızistan’da ücretsiz olarak da dağıtılan bu meal, iyi niyet taşıyan bir faaliyet olmakla birlikte, çeviri konusunda bazı hatalarla malüldür. Bu makalede, Kırgızistan’daki Kur’an çalışmalarına bir nebze katkı sunmak amacıyla söz konusu meal tahlil edilmekte ve ihtiva ettiği bazı yanlışlıklara dikkat çekilmektedir.

Anahtar Kelimeler: Kur’an, Tercüme, Çeviribilim, Anlam, Bağlam, Tefsir, Kırgızca.

 

Introduction and Evaluation of a Kyrgyz Translation of the Qur’an: Ыйык Куран: Маанилеринин Кыргызча Котормосу Менен

Abstract

Studies in the field of Islamic sciences in Kyrgyzstan have started recently. After Kyrgyzstan gained independence in 1991, much more works on Islamic studies have been published in the country than ever before. During this new period, much effort has been made towards making a Kyrgyz translation of the Qur’an. Although there were attempts to that end before, those translations were made not directly from the Arabic original but from the Russian translations of the Qur’an. In this sense, a new Kyrgyz translation, which was prepared by a committee based on the Arabic text and recently published by Erkam Yayınları in İstanbul, deserves special attention. This translation, which is distributed in the name of religious services, is an activity undertaken out of good will; however, it contains many errors in terms of translation. This study thus offers a brief introduction of this translation and a linguistic analysis and points out to translation mistakes with a view to contributing to the Qur’anic studies in the country.

Keywords: Quran, Translation, Meaning, Context, Exegesis, Kyrgyz Language.

 

Жалпы Түшүнүктөр

Советтик Орусиянын карамагына киргенге чейинки доорго тийиштүү Курандын кыргызча котормосу жок эле. Эгемендүүлүккө жеткенден кийин Кыргызстанда Ислам багытында маалымат алуу орус булактары аркылуу гана болуп келген. Бирок көз-карандысыздык менен динге болгон кызыгуу күндөн күнгө күч ала баштаган. Өзгөчө 2000-жылдардан тарта басылып чыккан диний адабияттардын саны арбый баштаган.[1] Акыркы учурларда Курандын котормосунун пайда болушуна салым кошо турган макалалар, магистратура жана доктордук (PhD) диссертациялар жазыла баштаган.[2]

Кыргызстанда башталышта котормо менен алектенгендер аяттардын маанилерин дагы да терең түшүнүү үчүн орус чыгыш таануучулар тарабынан которулган Курандардан пайдалангандыгы чындык. Ушундан улам алгачкы жолу Куран араб тилинен эмес орус тилиндеги котормолордон пайдаланылган.[3] Айта кетчү нерсе албетте кандайдыр бир багытта жазылган алгачкы илимий изилдөө баштапкы болгондугуна байланыштуу каталарды жана кемчиликтерди камтышы ыктымал. Кийин жазылган илимий иш-чаралар өзүнөн мурунку илимий изилдөөлөргө таянгандыгы үчүн бул багыттагы изилдөөлөрдү бир кадам алдыга жылдырат. Кыргызстанда басылып чыккан акыркы Куран котормолорун изилдеп, темага байланыштуу чыккан натыйжаларды окурмандарга сунуштоону туура көрдүк.

Макалабыздын темасы Ыйык Куран: Маанилеринин кыргызча котормосу (Ыйык Куран: Кыргызча котормо) аттуу котормону таанытуу жана изилдөө болуп саналат. Негизинен төрт кишилик редакциялык топ тарабынан даярдалган. Бул Куранды Садибакас Доолов, Абдышүкүр Исмаилов, Дүйшөн Абдылдаев, Садык Гавай которушкан. Еркам басмаканасы тарабынан 2006-жылы Стамбул шаарында басылып чыккан.[4]

Бул Куран котормонун башкалардан айырмаланган маанилүү өзгөчөлүктөрүн баса белгилеп кетүүнү туура көрдүк:

• Биринчиден бул котормо редакциялык топ тарабынан даярдалган.
• Кыргызстанда 2006-жылында акыркы жолу басылып чыккан Куран котормолорунан болуп саналат.
• Бул кыргыз элине кеңири тараган котормолордон болуп саналат.
• Котормодо керектүү жерлерде шилтемелер аркылуу түшүндүрмөлөр берилген.
• Аяттарды которууда кеңири тафсир адабияттарынан пайдаланылган.
• Котормону басып жайылтуу үчүн Кыргызстан Мусулмандар Диний Башкармалыгынан расмий түрдө уруксат алынган. Куран котормосу Кыргызстанда акысыз таратылып келүүдө.

2006-жылы басылып чыккан бул котормо кыргыз тилине кеңири тараган котормолордун катарына кирет. Сүрөөлөрдүн башындагы ар бир сүрөөнүн аты кыргызчага которулуп жазылган. Айрыкча шилтемеде сүрөөнүн мааниси так түшүндүрүлгөн. Бул котормону окуган учурда маанисинин даана жана так которулгандыгы байкалса да, айрым жерлерде сөзмө сөз котормонун негиз алынганын байкоого болот. Изилдөөбүздүн киришүү бөлүмүндө Ислам ааламында жана Кыргызстанда атагы чыккан тафсир китептеринен булак катары колдонулгандыгын көрүүгө болот.[5]

Редакциялык топ, котормонун аяк ченинде даярдоонун себептерин жана колдонгон принциптерди кыскача түшүндүрүп кетишкен. Бул түшүндүрмөдө Курандын жөнөкөй жана катардагы китеп эместигин, араб тилинде түшүрүлгөндүгүн, ошондой эле ар бир мусулман баласынын араб тили граматикасын үйрөөнүү зарылчылыгынан сөз кылып, Курандын маани-маңызы араб тилинде жаткандыгын баса белгилеген. Куранды которууда, араб тилинин өзгөчөлүктөрүн жеткирүүдө кыйынчылыктар жана каталардын кетиши мүмкүн экендигин, кызыл тилдүүлүк күчүн жоготоорун, окурмандарга негизги маани жетпей калаарын баса белгилеп кеткен.[6] Түшүндүрмөлөрүн мындайча уланткан:

Албетте мындай нерсе өкүнүчтүү жана ошондой эле коркунучтуу! Анткени бул Ыйык Курандын маанисин өзгөрткөнгө тете. Ушул себептен улам мурунку өткөн аалымдар Ыйык Курандын башка тилдерге которулуусуна чечкиндүү кадам шилтешкен эмес. Анткени, жогоруда айтылган олуттуу себеп бар, экинчиден Ыйык Куранды башка тилдерге которууга бирин-экин эле далилдер болбосо таамай, кескин далилдер жок. Мына бизде деле Ыйык Куранды мыкты билген далай кыргыз аалымдары өткөн, бирок, такыбалыктары жол бербей которушкан эместир! Маселени бул жагынан алганда биз деле котормок эмеспиз. Төмөнкү жүйөлүү себептер бизди которууга аргасыз кылды:

1. Алланын китебине кызмат кылуу.
2. Куранды түшүнбөгөн, Ыйык Куранда түшүрүлгөн жакшылыкка чакырып, жамандыктан кайтарган буйруктар менен тыюу салууларды окубай же укпай бул дүйнөдөн өтүп жаткан адамдардын санынын көптүгү. Ал эми билгендер билгендерге түшүндүрүп, жеткирүү ар бир мусулмандын милдети;
3. Бизге чейинки котормолордо Ыйык Курандын түп нускасында орун албаган сөздөрдүн көп орун алышы. Ошондуктан ар бир аятты өз-өзүнчө арабчасындагыдай (түп нускадагыдай) кылып, башка сөз кошпостон которууга аракет кылдык. Баса биз катардагы инсанбыз. Андыктан абдан так дегенден такыр алыспыз. Демек, биздин эмгектин каталарын көрсөтүп, жылуу эскертүүлөр жана пикирлер болоорун күтөбүз.
4. Ыйык Курандын котормосу кадимкидей соодо буюмуна айланып кеткени!
5. Улуу эмгектерди жасоодо жамаат менен болуу. Бул улуу эмгекти аркалаганда биз да атайын жамаат болуп аракеттендик жана анын жемишин терең байкадык. Андыктан бириндебей ынтымакта чогуу иш аракет жасоого чакыраар элек.[7]

Жогоруда айтылгандай эле илим жамаатынын көздөгөн принциптери жана көз-караштары мактоого арзыйт десек болот. Бирок айта кетчү өкүнүчтүү нерсе айрым дин илим адамдары тарабынан “Куранды Ижазы”, башка тилге которуу мүмкүн эместигин айтып келүүдө. Курандын ижазы менен Курандын котормосун бири-бири менен аралаштырып коюшууда. Курандын ижаз маселеси менен Курандын которуу эки башка нерсе. Албетте Куранды башка бир тилге которуп чыгуу анын коёндой окшошун алып келүү дегенди билдирбейт.

[1] Gülden Sağol Yüksekkaya, “Kur’an-ı Kerim’in Kırgızca Çevirileri,” Turkish Studies 9:9 (2014), s.32. Темага байланыштуу караңыз: Vahit Göktaş, “Kırgızistan’da Dini Yayınlar,” Araşan Sosyal Bilimler Enstitüsü İlmî Dergisi 54:2 (2013), s.99-112.

[2] Erkinbek Kunduzov, “Kırgızca’daki Arapça Kelimeler ve Bunların Arapça Öğrenimindeki Yeri” (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara 2006). Айрыкча караңыз: İnayetulla Azimov, “Kur’an’daki Deyimler, Kırgızca Karşılıkları ve Arapça Öğretiminde Kullanımı”(Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara 2012); Азимов. “Курандагы фразеологизмдерди кыргыз тилине которуу маселеси”. Ош Мамлекеттик Университети Теологи Факультети Илимий журналы. 16-17 (2012). 53-57-бб.

[3] Эрнис Турсунов. Куран (Бишкек: Кыргызстан Басмаканасы. 1991), 4-б. Бул котормо Эрнис Турсунов тарабынан орус тилинен кыргыз тилине которулган.

[4] Ыйык Куран маанилеринин кыргызча котормосу. Которгондор: Абдышүкүр Исмаилов ж.б. Стамбул. Еркам Басмаканасы 2006.

[5] 1. Ыйык Куран (Куран Карим); 2. Жалалайн Тафсири. 3. ан-Насафий Тафсири.4. ал-Байдавий Тафсири.5. ат-Табарий Тафсири. 6. ал-Багавий Тафсири. 7. Сафватут-Тафасир Тафсири. 8. Ибн Касир Тафсири. 9. Тафсирул Карим ир-Рахман фи Тафсири Каламил-Маннан. 10. Значениеи смысл Корана. 1-4 том. Абдуссаламал-Мансийва Сумаййа Мухаммед ал-Афифий. Караңыз: Ыйык Куран: Маанилеринин Кыргызча котормосу менен. 610-б. Ыйык Куран. 605-б.

[6] Ыйык Куран. 605-б.

[7] Ыйык Куран. 605-б.

Torre Agbar

Torre Agbar veya Agbar Kulesi İspanya’nın Katalonya bölgesindeki Barcelona şehrinde yer alan 33 katlı bir yapıdır.

Torre Agbar, Barselona‘da Avinguda Diagonal Bulvarı ve Carrer Badajoz arasında yer alan 33 katlı bir gökdelendir. Plaça de les Glories Catalanes’e yakın olan gökdelen Fransız Mimar Jean Nouvel ile İspanyol firması B720 Arquitectos işbirliğiyle inşa edilmiştir. Adını sahipleri Agbar Group’dan Torre Agbar içerisinde 30.000 tane ofis, 3.210 tane tesis, 8.132 hizmet kısmı, bir oditoryum ve 9. 132 metre karelik park alanı bulunmaktadır.

Barselona’nın yeni ikonik sembolü olan gökdelen 144 metre yüksekliğindedir ve şekli Montserrat Dağı’na benzetilmiştir. Gökdelenin sütunlar üstüne yerleştirilmiş oval bir şekli vardır. Dış yüzü farklı renklere boyanmış kısımlardan oluşmaktadır ve farklı açılardan bakıldığında daha güzel gözükmektedir.

Nou Camp Stadyumu

Nou Camp Stadyumu özellikle futbolla ilgili erkek gezginlerin Barselona gezilerinde en çok keyif alacağı yerlerden biri.

Dünyanın en ünlü futbol kulübü FC Barcelona’nın maçlarını oynadığı bu stadyumda maç izleyebilir ya da kulübün ünlü müzesini ve stadyumun birçok noktasını dolaşabilirsiniz.

Barceloneta

Barceloneta, şehir merkezinin hemen altındaki sahil kenarında yer alan sakin ama güzel bir semt.

Küçük restoranları ve kafeleriyle ünlü olan bölge ayrıca kent merkezine en yakın plaja da sahip. Eğer Barselona geziniz boyunca denize girmeyi düşünüyorsanız sahile göz atabilirsiniz.

Katalan Ulusal Sanat Müzesi (MNAC)

Barselona’nın gösterişli saraylarından Palau Nacional’de (1929) yer alan Katalan Ulusal Sanat Müzesi (Museu Nacional d’Art de Catalunya, MNAC), şehrin dünyaca ünlü sanat müzesidir.

Muhtemelen dünyanın en büyük Romanesk koleksiyonun sergilendiği müzedeki eserlerin çoğu 12. yüzyıldan kalma fresklerdir.

Parc de la Ciutadella

Parc de la Ciutadella, Barselona’nın en güzel ve turistik parkıdır.

Şehrin adeta ciğeri olan bu güzel park, adını 18. yüzyılda şehri yöneten büyük hisarlardan almıştır. Park, eskiden yıldız şeklinde bir kalenin yer aldığı alan üzerine kurulmuştur.

Sagrada Familia Bazilikası

Sagrada Familia Bazilikası, Barselona’nın en ünlü ve önemli simge yapısıdır.

Şehre birçok ölümsüz eseri ile hayat veren ünlü Katalan Mimar Antoni Gaudi’nin en büyük eseri olan bazilika Barselona’ya gittiğinizde ilk görmeniz gereken yerlerden birisidir.